En novembro festexamos...

No noveno mes do calendario romano en Galicia celébranse festas sinaladas que na tradición oral dánlle, incluso, nome a este mes: Mes de Santos, Mes dos mortos ou de San Martiño. Pilar Vilaboi ademais das historias e lendas das onomáticas deste mes sobre Margarida, Uxío, Sabela, Clemente, Martiño, Román, Bretonia... achéganos refráns e ditos desta época do ano na que xa cheira a inverno: “Entre Santos e Nadal é o inverso candeal” a magosto, a matanza e a viño novo...

Todas as historias, lendas, refráns recollidas por Pilar Vilaboi para festexar o mes de novembro no texto que podedes consultar ou descargar premendo nos enlaces. Aínda que en pandemia os festexos sociais están restrinxidos, sempre nos queda lembralos.

 

 

                                                                Descarga preme AQUÍ

                                                                 Consulta preme AQUÍ          

 

                                         

 

[Fragmento do traballo de Pilar Vilaboi]      

...

O día 2 é Día de Defuntos: por iso se coñece o mes como dos mortos ou mes
das ánimas. É un día no que se visitan os cemiterios para levarlles flores aos
familiares falecidos. En Tui tiñan o costume de botar un gran toco ao lume na noite
de defuntos para que as ánimas dos devanceiros mortos puidesen vir quentarse. En
Cambados dise que non se debe ir ao mar neste día para evitar coller nas redes aos
mortos. Por terras de Mondoñedo era costume no século XVI que os mozos fosen
percorrendo a aldea, de porta en porta, cantando coma en Nadal e pedindo pan,
carne, patacas, viño, etc. para os defuntos, ben que logo comían todo o recollido nas
súas casas. Esta práctica foi condenada polo Sínodo do bispado de Mondoñedo en
1541. Exemplos de tradición oral temos os refráns: No mes dos mortos mata os teus
porcos; ou No mes dos Santos e Defuntos mata os teus porcos e vai facendo bo
caldo cos untos, nos dous casos aludindo á matanza.

 

                               Carballeda de Avia. Foto Fernando del Río. 1988. Fondo Fotográfico Museo Etnolóxico
 

 ...

 E rematamos cunha estrofa do poema de Cuña Novás titulado Novembro:

[...] Unxe a moucho a esperma árdiga

que alcende a dubidosa chama marela do recordo

e o seu ouvido ecoa a nocturna servidumbre dos mortos. [...]

Día das Bibliotecas 2020: sempre ao teu carón

 

O 24 de outubro celébrase o Día das Bibliotecas, neste ano de pandemia e de restricións ´e moi acaído o lema proposto polo Ministerio de Cultura "Bibliotecas sempre ao teu carón". Tamén as bibliotecas de museos, as veces menos visibles, están sempre aí.

Na Biblioteca do Museo Etnolóxico pensamos en actividades para momentos de restricións e para lembrar que conservamos e difundimos patrimonio cultural:

Do dixital ao analóxico do confinamento á nova normalidade: publicación en papel do libro dixital O mes de abril na tradición

O Día do Libro deste 2020 colleunos en confinamento, polo que elaboramos de maneira comunitaria e colaborativa a través das redes sociais (dixitais e persoais), correo electrónico e teléfono coa recompilación de refráns, cancións, cantigas, ditos, historias... sobre o mes de abril un libro dixital. O libro pódese descargar desde o blog do Museo Etnolóxico ou da Biblioteca.

Xa na nova normalidade, para celebrar o Día das Bibliotecas e como agasallo agarimoso para toda a xente que colaborou quixemos editalo en papel para así poder ulir, palpar, acariñar e beixar o entusiasmo comunitario daquel escuro abril de 2020. Concordamos coa reflexión de Irene Vallejo, tirada do seu libro El infinito en un junco, de que aquilo que sobreviviu durante séculos ten máis posibilidades de resistir que aquilo que é novidade.

 

cuberta do libro en papel

Espantamos o medo . Taller en liña para clubs de lectura de bibliotecas escolares da ESO sobre contos e lendas arredor do medo: aparecidos, santa compaña, rituais fúnebres, banquetes con mortos, encontros en cemiterios, lobishomes, sacaúntos, bruxaría, meigallos... para rememorar unha das tradicións galegas de relación co máis alá.

A actividade consta de varias partes:

• mini taller guiado coas lecturas, a disposición no blog da Biblioteca do Museo AQUÍ , estas lecturas, a escoller, realizaríanse durante o mes de novembro e decembro
• o alumnado en grupo ou individualmente inventa, reinventa, reintrepeta un conto, unha historia, tendo como base un dos contos tradicionais propostos, gravaríase en audio (15’ como máximo) e enviaríase ao correo do Museo: mu.etnoloxico.ribadavia@xunta.gal, que subiriamos en forma de podcast o canal de ivoox do Museo
• ontada dixital no canal de ivoox do Museo Etnolóxico, onde se poderán escoitar todas as participacións
• entre todo o alumnado participante, en xaneiro, faremos sorteos de libros relacionados coa temática, facilitados pola Asociación de Amig@s do Museo e do Conxunto Histórico de Ribadavia (AMECHIR)
   
  
  
  

  
  
  

Mostra expositiva: “Tes máis conto que Calleja”

Exporemos a colección de mini-contos da editorial Calleja, resultado dunha doazón en 2013. Destacan nestes mini-contos o seu tamaño e o preciosismo das súas ilustracións. A editorial española Saturnino Calleja fundada en 1879, en activo durante catro décadas, supuxo unha revolución dentro da edición de libros escolares e de literatura infantil en España, democratizou a lectura infantil.

Para saber máis sobre a editorial Calleja e sobre estes mini-contos AQUÍ

 

En outubro festexamos...

"O mes de outubro é o décimo mes do ano do calendario gregoriano, aínda que o
seu nome vén de ter sido o oitavo (octavus) mes no calendario romano. Outros nomes
populares son o mes de outono, de San Lucas e do Rosario. Neste mes próbase o viño
novo da vendima e envásase, como din os refráns: Polo san Lucas solta os bois, mata
os porcos e tapa as cubas; ou San Simón proba o viño e o porco San Martiño".

Así comeza Pilar Vilaboi o seu texto no que nos anima a lembrar festas, festexos, tradicións, onomásticas, refráns do mes de outubro. o texto completo pódese consultar e descargar nos enlaces do pé de foto.

                                                                   
                                                                                   Descarga preme AQUÍ                                                             

                                                                                   Consulta preme AQUÍ

 

 [Fragmento do traballo de Pilar Vilaboi] 

...

O 18 outubro festexamos a San Lucas, nome de orixe no grego Lukas, forma
hipocorística de Lukanós ‘oriúndo de Lucania’, latinizado en Lucas ou Luca. Non se
desbota que proceda do grego Lukius ou do latín Lucius ‘luminoso’. Este xudeu naceu
en Antioquía onde era médico. Convertido por san Paulo, seguiu ao seu mestre nas
viaxes por Grecia e Italia. San Lucas é un dos catro evanxelistas, o que escribiu o
terceiro Evanxeo. É un dos patróns dos médicos e en Galicia tamén da Facultade de
Medicina e dos concellos de Chantada, Mondoñedo e Pastoriza. Unha das máis sonadas
feiras tradicionais é as San Lucas de Mondoñedo. A orixe das festas atribúeselle ao
bispo Martiño, que as iniciara para celebrar a consagración da catedral en 1246. Pero
todo apunta a que o seu inicio se remonta a 1156, ano en que Afonso VII concedera
unha festa de oito días. Estas feiras das San Lucas, que en tempos duraron 15 días, son
fundamentalmente de gando do monte. Actualmente duran cinco días: o 16 ábrese
oficialmente a festa co pregón na xornada das Revésperas; o 17 son as Vésperas, o 18 é
o propio día de San Lucas, o 19 coñecido como Día do Medio e o 20 remata coas
Maulas, día en que os feirantes venden os últimos produtos a metade de prezo. Deu
lugar a refráns referidos ás uvas: Polo san Lucas, saben as uvas, porque hai poucas ou
ningunhas; Entre san Lucas (18-10) e san Xudas (28-10) cóllense as uvas; pero tamén a
outros traballos da terra: Por san Lucas bois ao arado, que enxoitos que mollados; Pola
semana de san Lucas, suca, boi, suca.

 

                                                        Autor do cartel Xosé Vizoso. 2019