Museo Etnolóxico Ribadavia

Museo Etnolóxico Ribadavia
Vista do patio interior do Museo

jueves, 30 de abril de 2020

Ramiños de xesta en flor ESPANTAMEIGALLOS ou ESPANTA CORONAVIRUS


A tradición fala que na tardiña do 30 de abril hai que ir apañar un ramiño de xesta en flor e colocalo nun lugar no que queremos espantar os maleficios, meigallos, feitizos malos agoiros, alimañas, infeccións e agora decimos tamén virus chamados coronavirus, e así recibir con protección o mes de maio.
Tamén poderedes ver estes ramiños en coches, camións, barcos...


A xesta na tradición de moitos países é unha planta con propiedades curativas e a que se lle atribúen moitas virtudes. Clodio González Pérez nun artigo no xornal Galicia Hoxe en 2010 escribía:
"A crenza nos poderes desta humilde planta vén de antigo, como se pode ler na Botánica de Bernardo de Cienfuegos (faleceu en 1631), cando denuncia aos que "case procuran nela a inmortalidade (vaidade grande), que no fondo da súa raíz (...) hai certa boliña redonda ou nabiño, que eles chaman "panacea", que, comida, fai volver nacer os dentes, desofusca a vista, tinxe o cabelo, renova o sangue e volve os vellos de trinta anos".
Todo o artigo neste enlace 👇
http://www.galiciahoxe.com/op…/…/maio-xesta/idNoticia-544849

As fotos desta publicación foron feitas no Barrio Xudeu de Ribadavia por Rosiña Rojo, socia e secretaria da Asociación de Amig@s do Museo Etnolóxico (AMECHIR). Obtivémolas co seu permiso da súa rede social Instagram onde foron publicadas en 2019 e 2018. Moitas grazas pola cesión.
No facebook de Rosiña Rojo - Foto e Gráfico e de Brétemas podedes ver fotos de Espantameigallos deste 2020, tamen na rede social especializada en fotos Instagram: @rosinharojo_estudio AQUÍ


miércoles, 29 de abril de 2020

29 DE ABRIL, FESTA DE SAN PEDRO MÁRTIR, TRADICIÓN CASE ESQUECIDA?

A chegada da primavera acompáñase de ritos que celebran a volta da vida tralo inverno. Unha festa desta época é san Pedro Mártir, tamén chamado san Pedro de Verona, lugar do seu nacemento.

Posto de venda de rescritos. Foto Rizo. 1950-1960

Ao santo acódese en busca de protección para as colleitas, os animais e contra as tormentas. Para isto, lévase auga, herbas, estampas, medallas, rosarios, etc. para tras ser bendicidas colocalas na casa, na corte ou na carteira.
Estampas, medallas, rosarios, herbas, etc que se podían mercar nos postos instalados ese día. En concreto, en Ribadavia tiñan especial demanda os rescritos, fórmulas escritas «en latín» nun papel que debía ser levado ao santo para que o bendicira e que tiña as mesmas funcións que os outros obxectos mencionados.

Posto de venda de rescritos. Foto Conde. 1950-1960

A maneira en que Pedro de Verona morreu, dunha machetada na cabeza, fai que se lle atribúan poderes para curar enfermidades mentais, o mal de ollo, os feitizos e para expulsar aos diabos das persoas. Razón pola que as xentes acudían á súa misa e a pasar por debaixo da imaxe do santo, para se liberar dos males que padecían. 

O cambio das costumes fixo que hoxe esta festa pase desapercibida, sen os festexos que coñeceu a mediados do século pasado e non só en Ribadavia, pois festexábase tamén en Santiago de Compostela, A Coruña, Ortigueira ou Tui. No caso de Ribadavia, dende o ano 1964 a Feira do Viño concentra toda a expectación nos días do paso de abril a maio.

festas de san Pedro Mártir en Ribadavia, 1948.


Procesión de san Pedro Mártir en Ribadavia. 2011

SABÍAS QUE...?
Que Carino Pietro da Balsamo, o asasino de san Pedro Mártir, arrepentido ingresou na Orde Dominica e chegou a ser beatificado?
Que os Dominicos viron en san Pedro Mártir un santo capaz de facer a competencia ao culto que estaba a recibir daquela san Francisco de Asís?

martes, 28 de abril de 2020

ACONDICIONAMENTO DEFINITIVO DE DIVERSAS PEZAS QUE COMPARTEN UBICACIÓN

Con motivo da desmontaxe da exposición Lembrar no Museo, realizouse o acondicionamento definitivo das pezas tras unha limpeza superficial e o embalaxe axeitado.
A continuación descríbense as actuacións levadas a cabo:

3242. Xoguete.
   






Intervención. Limpeza superficial con auga-alcohol.
Embalaxe. Papel de seda.

3243 Xoguete.






Intervención. Limpeza superficial con auga-alcol.
Embalaxe. Lampra seal e no interior da taciñas e xerra cell air. Pratos: bolsas de lampra seal.


3249 Xoguete.

  

    




Intervención. Limpeza superficial con auga alcohol.
Embalaxe.  Sobres individuais de Lampra Seal.

 ELABORACIÓN DE CAIXAS
Elaboráronse dúas caixas de “cartón de museo” libre de ácidos. Como adhesivo para as pestanas da caixa empregouse P.V.A.
Realizáronse divisións para cada peza ou conxunto mediante o mesmo tipo de cartón, de xeito que as pezas teñan a menor movilidade posible. En cada división sinalouse a sinatura de cada peza mediante etiquetado coa finalidade de reducir a manipulación.
Do mesmo xeito, no etiquetado exterior das caixas figura a ubicación e a sinatura das pezas que conteñen.
A distribución das pezas foi a seguinte:

Caixa 1. Pezas cos seguinte números de inventario: 3242, 3243, 3245, 3246, 3247, 3248, 3249. 



   
  






Informe completo da embalaxe:




Braseiros escolares

Ser escolar, sobre todo na Galicia rural até mediados dos 50 e 60 do século pasado, non era moi doado xa que a maioría das escolas estaban acondicionadas de xeito precario fronte as inclemencias climáticas que presentaban os duros invernos.
Para chegar as escolas rurais a rapazada debía percorrer distancias considerables, con atavíos, roupas e calzado que non proporcionaban o abrigo suficiente. Poucas escolas contaban cunha estufa central de leña para caldear e aplacar o frío e a humidade existente no local.

Colección do Museo Etnolóxico nº invernario 3899

 O sistema alternativo usado por  escolares era o uso dos braseiros individuais portátiles, consistentes nunha caixa metálica cunha asa. Este recipiente estaba furado nos laterais e na tapa para facilitar a combustión e a saída do calor das brasas acesas que contiña, era frecuente que contaran cunha bandexa na que se depositaban as mesmas e que servía para conter e recoller as cinzas unha vez rematada a súa combustión. Unha vez colocados baixo os pupitres ou mesas, a rapazada podía aquecer os pés fríos e húmidos, facendo así máis confortables as súas xornadas lectivas.

Colección particular Mitos Conde

Os braseiros de tipo individual tamén tiveron un uso doméstico, variando incluso as formas e os materiais empregados na súa elaboración. Así mesmo había uns de menores dimensións utilizados para quentar as mans.


Colección particular Mitos Conde


O braseiro de lata é doazón de Dolores Álvarez Guntín, do popular Bazar Che en Ribadavia e que pechou a súas portas no ano 2012 despois dunha longa actividade comercial.

*No catálogo de Museos de España CERES, pódese encontrar a ficha de catalogación de dito braseiro e doutras pezas mais que forman parte do fondo documental do Museo.

martes, 21 de abril de 2020

Día do Libro 2020 desde o confinamento

Todos os anos o 23 de Abril celébrase en todo o mundo o Día Internacional do Libro, cada ano as actividades de bibliotecas, librerías, editoriais son variadas e diversas: conferencias, sinaturas de libros, feiras de libros... este ano toca reinventarse. 

Desde a Biblioteca do Museo Etnolóxico e en relación ao concurso organizado na internet polo Museo Etnolóxico propomos:

Edición dun libro en liña colaborativo, participativo e comunitario coas achegas de toda a xente que participou no evento de facebook : Concurso: o mes de Abril na tradición  con refráns, cantigas, ditos, cancións, contos, regueifas, debuxos, vídeos no que o protagonista foi o mes de abril (o mes de abril e a natureza, e o tempo, e os animais, e o campo, e o mar...). 
Para descargar AQUÍ.


Libro dixital AQUÍ


Liberación en liña para descargar ou consultar, na plataforma google drive e en issuu dos libros:
* catálogo da exposición “Colección Abrente. Arte Galega no desafío cultural do 70’”. Esta é a última exposición que se inaugurou no Museo, o catálogo presentouse o 21 de febreiro e a declaración de Estado de Alarma coincidiu co inicio da distribución, por iso queremos facilitar que todo mundo poida acceder ao seu contido, e debido tamén a que non se pode visitar a exposición.
Para descargar AQUÍ.


Libro dixital AQUÍ


*Museo aberto = museo abierto = open museum: saltando valados = saltando muros = jumping hurdle. Edición trilingüe galego, castelán e inglés do proxecto do mesmo nome Museo Aberto.


                                                                   Libro dixital  AQUÍ


Organizado desde a Biblioteca-Centro de Documentación do Artium de Vitoria, as Bibliotecas de Museos de España levan varios anos, celebrando este día, coa liberación conxunta de libros, coñecido como Bookcrossing, podedes ver AQUÍ os vídeos de difusión da actividade. Este ano houbo que reinventarse a todos os niveis. Como non podemos liberar libros físicamente farémolo pois de forma virtual.

Exposición bibliográfica en liña de revistas, recursos e libros sobre cultura popular galega.
Recompilanse todas as revistas posibles de asociacións, museos, colectivos que estén en liña nun taboleiro do pinterest do Museo Etnolóxico onde se pode ver unha foto coa portada da revista e na descrición da foto un comentario explicativo do contido da revista e o enlace aos números dixitais da revista.
Taboleiro de pinterest AQUÍ


Taboleiro de pinterest 

domingo, 19 de abril de 2020

Sabías que?


Fototipia Thomas. Edición de Maximino Rodríguez


En 1892 Pilar Gayoso de los Cobos, filla de Jacobo Gayoso de los Cobos, Conde de Ribadavia, vendeu todas as súas posesións herdadas do seu pai a José Neyra Gasset.

A familia Neyra Gasset será a propietaria do castelo e do pazo da Praza Maior durante case medio século; no ano 1939 o Concello adquire os dous edificios co proxecto de construír casas baratas no solar do Castelo. Anos despois, en 1943, pénsase en construír un estadio no solar do Castelo e aproveitar as súas pedras para facer as bancadas.


Ediciones Alarde. Oviedo


Afortunadamente, no ano 1949 decrétase a protección dos Castelos, o que unido á declaración no ano 1947 da vila de Ribadavia como Conxunto Monumental Artístico, evitarán a operación.




Que a cheminea de estilo barroco e que se eleva no segundo andar da fortaleza é francesa, vai cuberta por un frontón triangular franqueada por dous pináculos, baixo os mesmos sitúanse dúas gárgolas. A súa tipoloxía era moi habitual na arquitectura civil do noroeste ourensán como sucede no Pazo da Torre (San Salvador de Vide) ou na Casa de A Quinza (San Paio de Ventosela).

*No catálogo de Museos de España CERES, pódense encontrar fichas de catalogación doutras fotografías do castelo e doutras que forman parte do fondo documental do Museo.



jueves, 16 de abril de 2020

A Vietnamita, unha máquina clandestina

O Fondo Abrente depositado no Museo Etnolóxico non só contén un completísimo arquivo documental sobre a historia da agrupación cultural e unha colección de arte galego que forma hoxe parte do seu proxecto expositivo: "Colección Abrente. Arte galega no desafío cultural dos 70'"

Tamén se conservan pezas singulares como esta multicopista ORMIG, chamada popularmente "vietnamita" e que hoxe podemos considerar como un obxecto de culto.
Unha copiadora de manivela dos anos 60 do pasado século moi utilizada como medio de propaganda e difusión de material impreso por asociacións sen recursos e fóra do réxime.








Non só eran os tempos da dictadura, cun férreo control ideolóxico que impediu durante décadas a liberdade de prensa e de opinión, senón que eran os tempos sen internet, sen WhastApp, sen Twitter, cando estas máquinas portátiles e de uso sinxelo, conseguiron difundir á marxe dos canais oficiais a literatura clandestina considerada altamente subversiva: boletíns de partidos políticos, prensa e panfletos e voandeiras elaboradas por movementos cidadás, sindicatos e alumnado universitario.






Os textos preparábanse cunha máquina de escribir ou con tipos sobre unha matriz en papel encerado chamada esténcil” que quedaba perforada, namentras que as alíneas e os debuxos facíanse con punzóns. Esta matriz pasábase baixo o rodillo da máquina previamente entintado e podía producir ata cen copias.



 O uso da vietnamita facíase usualmente de noite, cando se imprimían as follas de man que logo se repartirían antes do amencer lanzándoas polas xanelas de vehículos particulares. Os espazos de difusión eran as propias rúas, centros das cidades, campus universitarios, tamén concertos ou actividades nas que se supoñía unha gran asistencia de xente. 


Enlaces con información:






https://protagorismos.wordpress.com/2017/05/31/la-manivela/

miércoles, 15 de abril de 2020

Oleiros con firma


Parte da sala da exposición sobre a olería en Galicia


Na exposición sobre olería en Galicia inaugurada no 2017 no Museo Etnolóxico: "A olería en Galicia. Unha mirada a partir dos fondos do Museo Etnolóxico", Víctor Castro Carballal, comisario e autor do catálogo, reflexiona acerca da presenza de sinaturas ou marcas de autor na produción oleira tradicional de Galicia. 



Sección da exposición onde se reflexiona sobre a autoría


Pese a opinión xeneralizada da ausencia de tal entre estes artesáns, na colección do Museo hai pezas que levan grafías, raias, motivos xeométricos e estampados con improvisados selos. Amais dos exemplos nos que a fondeira do torno tiña gravadas as iniciais do oleiro, quedando rexistrada a totalidade da produción. Por isto, deféndese que o artesán oleiro é consciente do dominio técnico acadado e deixa constancia da súa autoría a través da sinatura, frecuente na olería dos últimos tempos, e presente na pretérita con exemplos entre os fondos do Museo datados no século XIX, e mesmo algún que podería remontarse máis atrás.










Máis información en: Castro Carballal, Victor (2017): A olería en Galicia. Unha mirada a partir dos fondos do Museo Etnolóxico. Ribadavia. Xunta de Galicia.

martes, 14 de abril de 2020

Cartel: "cohete misional". Proceso de restauración

DATOS TÉCNICOS
-       Nº inventario: 2004/01/000001
-       Documento: cartel.
-       Título: Petitorio para as misións.
-       Material: “papel de periódico” impreso.
-       Datación: anos 50-60 do s. XX.


-       Medidas: 32 x 44 cm.

Informe completo preme AQUÍ
                                                       Informe completo preme AQUÍ

ACHADO
O cartel aparece como forro das tapas do libro Soluciones analíticas (1935), de José Dalmau Carles, pertencente ó fondo de Elvira Álvarez Vega.
Durante o proceso de limpeza do libro, descóbrese este cartel dobrado funcionando como forro.

Achado do cartel como forro dun libro


SOBRE O CARTEL

O cartel debe entenderse dentro do contexto das colectas que realizaban os escolares para as Misións durante o franquismo, considerando a presenza absoluta da Igrexa Católica na política educativa. 
As denominadas “Cuestaciones para el Domund” entre os anos 50 e 60, baseábanse en campañas de colecta de cartos que realizaban os nenos, xeralmente en parellas, portando petos con forma de cabezas de “negritos”, “chinitos” ou “indios”. Estas campañas para a “Santa Infancia” convertíanse nun proceso competitivo no que os nenos que máis colectaban recibían diferentes tipos de premios. 
A esta competición responde a ilustración do cartel, na cal podemos observar un circuíto con casillas numeradas ata a meta. A frase “chinitos contra negritos” enténdese que fai referencia ós petos que portaban os alumnos, formando así dous equipos: os que levaban os petos con forma de cabeza de “chinito” e os que levaban os de forma de cabeza de “negritos”.
A temática lúdica da competición é a chegada á lúa en “Sputnik”, amosando o trasfondo da carreira espacial nos anos en que a U.R.S.S. lanzaba este tipo de satélites (1957-1961).

ALTERACIÓN

A continuación descríbense as principias alteracións que presentaba o cartel.
  • Pregado: debido ó uso como forro das tapas do libro, o cartel estaba dobrado para adaptarse ó formato deste.
  • Roturas e faltas de soporte: as zonas de pregado sufriron graves roturas que en moitos casos deron lugar a perda de fragmentos de papel.
  • Desprendemento de fragmento: consérvase un fragmento de dimensión considerable que se desprendeu a causa das roturas.
  • Deformación: o cartel estaba deformado a causa do pregado.
  • Suciedade superficial: Suciedade superficial xeneralizada e acumulacións nas zonas de pregado.
  • Acidez: esta é unha alteración intrínseca do “papel de periódico”, debido á alta porcentaxe de lignina na súa composición. A consecuencia da acidez elevada é a fraxilidade do papel.
  • Oxidación: o amarelamento do papel é froito da súa oxidación ante á luz. Novamente, esta  é unha alteración propia da mala calidade da polpa de celulosa empregada na fabricación do “papel de periódico”.
  • INTERVENCIÓN
  • 1. Limpeza superficial en seco mediante pinceis suaves.
  • 2. Despregado e pranchado puntual. Elimináronse as deformacións puntuais e pregados mediante espátula de calor para posibilitar a unión de roturas e a adhesión de fragmentos.
  • 3. Adhesión. Adheríronse polo reverso bandas e tiras de papel xaponés de moi baixa gramaxe para a unión de roturas e como reforzo das zonas con faltas de papel. Previamente, para a aproximación dos bordes rotos, dispuxéronse tiras provisionais no anverso, que foron retiradas posteriormente. O adhesivo empregado foi Carboximetilcelulosa. O proceso de adhesión finalizouse aplicando calor e presión controladas, mediante espátula térmica.
  • 4. Aplanado. Para o aplanado impregnouse o cartel con auga entre dous papeis Remay, para de seguido colocalo na prensa con papel secante. Os secantes foron substituíndose periodicamente ata acadar o completo secado do cartel. 
  • Proceso de aplanado
  • CONSIDERACIÓNS SOBRE CONSERVACIÓN PREVENTIVA
  • O cartel introduciuse nun sobre de Mylar selado para unha mellor manipulación do cartel. Ó sobre realizóuselle unha abertura para posibilitar a ventilación.
  • Recoméndase almacenar a peza resgardada da luz, posto que a incidencia da radiación UV acelera a oxidación do papel.
  • En caso de exposición, deberanse controlar os niveis de iluminación, sendo recomendable non superar os 80 lux. Será aconsellable o emprego de filtros para a radiación UV. Por outra banda, se o cartel expuxérase en vertical, deberase suxeitar nunha ventá (passepartout) mediante papel xaponés.
  • Despois da restauración
    Antes da restauración




             







    BIBLIOGRAFÍA E WEBS CONSULTADAS:
    ·      Sobre “Cuestaciones para el Domund”:
    -       50 años en las aulas: Domund.
    -       V.V.A.A.: Estudios sobre la política educativa durante el franquismo. Universidad de Valencia.
    ·      Sobre conservación e restauración de documento gráfico:
    -       CRESPO e VIÑAS: La preservación y restauración de documentos y libros en papel: un estudio del RAMP con directrices. Programa General de Información y UNISIST. UNESCO. París, 1984. 


    -       Colección Joseph Bosch.  http://www.josepbosch.net/sp_conserv.htm

    #aculturasegue #EuQuedoNaCasa #aculturagalegasegue